Ведай прозвішча і імя сваё!

(Аб паходжанні некаторых прозвішчаў жыхароў в. Навасёлкі)

Адамчык, Адамаў, Адамовіч — прозвішчы паходзяць ад імя Адам — яўр. “чалавек з чырвонай гліны, першы на Зямлі чалавек — мужчына, створаны Богам”.

Арэхва, Орехва, Орехов, Арашкевіч, Орешкевич — прозвішча паходзіць ад назвы плода ляшчыны — арэх. Арэшнікаў навакол Велуты і Навасёлак заўсёды было шмат.

Бабіч — У аснове прозвішча пакладзена слова ”бабіч”. У беларускай народнай мове яно мае некалькі значэнняў: “дзіцё, якое нарадзілася ў прысутнасці бабкі-павітухі або сталой жанчыны”; “той, хто першым зайдзе ў хату, дзе нарадзілася дзіцё”; “той, хто выконвае жаночую работу”; “той, хто любіць жанчын”. Якое з іх ляжыць у канкрэтным прозвішчы, адразу высветліць немагчыма. І яшчэ, у многіх цюркскіх мовах слова “баба” азначае ”бацька, дзед” і з’яўляецца вельмі паважаным зваротам да сталых людзей.

Барысік, Ба(о)рычэўскі, Барысаў — сын, нашчадак Барыса. Скарочаны варыянт старажытнага славянскага дзвухсастаўнага імя Барыслаў. Ад барацьбы і славы — “той, хто дабывае славу ў барацьбе”. З гэтым іменем ёсць шмат прозвішчаў: Барысаў, Барысюк, Борушка, Барысенка.

Бацюк — верагодна ўтворана ад цюркскага імя Бату, якое можа быць цесна звязана з мангольскім і бурацкім словам “бата” — цвёрды; надзейны; верны; пастаянны.

Бокша, Богша — прозвішча перайшло і ў Велуту з в. Навасёлкі. Ёсць некалькі варыянтаў значэння гэтага імя. З нямецкай мовы “der Bock” — казёл, баран; сядзенне кучара.

Бяляк, Бялькевіч, Белікаў, Белаш, Белан, паходзіць ад даволі шырока вядомага ў старажытнасці, імя-мянушкі — Беляй, так называлі белакурых, бледнатварых людзей. Гэтыя імёны былі адзначаны ў старажытнарускіх пісьмовых помніках ХV — ХVII стагоддзяў. Шмат такіх прозвішчаў не толькі ў беларусаў, але і ва ўкраінцаў і расіян.

Ванюк, Ваньковіч, Іванько, Іванюковіч — ад памяньшальна-ласкальнай формы імя Ванька, Іван (царкоўнае імя Іо(а)ан — запазычанае са старажытнаяўрэйскай мовы ў значэнні — “Бог мілуе — Богам мілаваны”). “Богам данае” імя.

Го(а)ргун — адзін з моўных варыянтаў царкоўнага імя Георгій у перакладзе з грэчаскай мова — “земляроб, хлебароб”.

Гірэнка, прозвішча мае ўкраінскае паходжанне. Яго уладальнікам быў Васіль Мікалаевіч — начальнік санітарнай службы партызанскага атрада імя І.В. Сталіна брыгады імя Кірава. Пасля вайны Васілій Мікалаевіч працаваў да пенсіі ў Вялуцкім ФАПе. У аснове прозвішча ляжыць літоўскае слова “gir(ia)”— лес, значыць лясны чалавек.

Гушчэня, Гушча — прозвішча можа паходзіць ад назвы населенага пункта Беларусі, якіх на сённяшні дзень існуе шмат ва ўсіх нашых шасці абласцях. Само слова “гушча” абазначае “густы ня рэдкі”. Даючы такое прозвішча, бацькі жадалі свайму дзіцяці мець заўсёды дастатак. Густую ежу не ўсе маглі дазволіць сабе сотню, дзве гадоў таму назад. Такія прозвішчы носяць жыхары з в. Вялікія Чучавічы.

Драбовіч, Дробович, Дробава — верагодна, усе яны паходзяць ад славянскага слова “драб”, асновы новага слова — драбіны (дзве), па руску — лестница. Яны ж кладуцца з двух бакоў на “калёсы — воз” і атрымоўваецца спецыяльны воз для перавозкі сена, саломы, снапоў жыта або льну. Цяпер выкарыстоўваецца такі воз толькі ў вёсках. Ну, а майстар, які вырабляў гэтыя “драбы(іны)” і меў імя-мянушку Драб + суфікс —овіч = Драбовіч. Ад яго гэта прозвішча атрымалі і яго нашчадкі. Па расказах старажылаў, прозвішча прывезена каля 2-х стагоддзяў таму назад з вёсак Лунін, Лобча ці Дубаўка.

Еўтух, Еўтуховіч, Еўтушэнка, Еўціхееў, — у аснове ляжыць імя нашчадка чалавека Евтух або Евтусь — моўны варыянт рэдкага царкоўнага імя Евтихий (у перакладзе з грэчаскай мовы — “удача, поспех, шчасце”. На беларускай зямлі ўзнік рад варыянтаў, у якіх пачатковае “е” заменена на “а”: Аўцюх, Аўтуховіч, Аўтушка і г.д. У Велуту прыйшло з в. Навасёлкі, куды патрапіла з перасяленцамі ў 1905 — 1910 гады.

Зіневіч, Зіновік, Зінчанка, Зіненка, Зіноўеў — нашчадак чалавека з імем Зіновій (у перакладзе з грэчаскага “Зеўсава сіла, Божая сіла”. Зенон — “Зеўс” — вярхоўны Бог. У Беларусі, у тым ліку на Лунінеччыне часцей сустракаецца Зіновік, Зенчанка.

Кавалец, Кавальчук, Каваленка, Кавалёў, Кузняцоў — ёсць толькі адно тлумачэнне: нашчадак чалавека, які займаўся кавальскай, кузнечнай справай. На сяле гэта было ва ўсе часы вельмі ганаровая і рамантычная прафесія.

Каратыш, Коротыш, Крутыш (польск.) — асновай гэтых прозвішчаў служыць польскі прыметнік “круткій” — кароткі, не высокага росту.

Ка(о)сач — паходжанне самога слова можа мець некалькі тлумачэнняў. Слова гэта ўтворана ад назоўніка каса — прылада для скошвання траў ці пустазелля. Адсюль паходзіць дзеяслоў касіць, які мае ў наш час некалькі значэнняў: касіць траву; касіць вачыма — коса глядзець на каго-небудзь; “касіць” ад службы ў арміі — не мець жадання. Ёсць назва кветкі — касач сібірскі — ірыс (жоўты, фіялетавы); ёсць назва птушкі — цецярук-касач (відавочна, з-за таго, што ён мае бакавы зрок, паварочвае галаву, каб убачыць тое, што прыцягнула яго ўвагу, у яго фенаменальны слых). Думаю, што прозвішча ўсё ж такі мае прамое дачыненне да продкаў, якія займаліся вырабам кос або былі вядомымі касцамі на ўсю акругу, а іх нашчадкі ўнаследавалі гэтае слаўнае прозвішча.

Казловіч, Казлоўскі, Казлоў, Казленя — паходзіць ад слова каза. Чалавек, які трымаў коз, разводзіў іх, вось яго нашчадкі і носяць такія прозвішчы. З асновай гэтага слова існуе рад прозвішчаў: Казлоў, Казлоўскі, Казлякевіч, Казленя. Гэтае прозвішча было завезена ў в. Навасёлкі перасяленцамі ў пачатку ХХ-га стагоддзя.

Карпец, Карповіч, Карпук, Карпуковіч — паходзіць ад грэчаскага імя Карп, што ў перакладзе азначае “плод, пладавіты”; з германскай мовы (не блытаць з нямецкай мовай, паходзіць з племені германцаў, жылі маміж Рэйнам і Дунаем, мова іх адносіцца да інда-еўрапейскай групы) — “смелы, мужны”.

Каховіч, Кахоцкі — утвораны ад імя Коха са злучэннем суфіксаў -цкі, -віч. Коха моўны варыянт царкоўнага імя Кондрат(цій) — у перакладзе з лацінскай мовы “квадратны, шыракаплечы”.

Клей(н)ман — быў у часы панскай Польшчы загадчыкам Навасёлкаўскага ўчастка вузкакалейнай чыгункі Люшча-Канал. Некаторыя старажылы гавораць, што ён з жонкай меў магазін... Далейшы яго лёс невядомы. Быў вывезены ў 1940 годзе органамі НКУС у невядомае месца. Прозвішча мае нямецкае ці габрэйскае паходжанне і абазначае “малы чалавек, малы мужчына”. Яго маглі насіць як немцы, габрэі так і палякі, якія жылі ў Польшчы на мяжы з Германіяй. Куды пераехалі нашчадкі з такім прозвішчам пасля вайны, невядома.

Клімчук, Клімовіч, Клімук — асновай гэтых прозвішчаў служыць уласнае імя Клім — скарочаны варыянт царкоўнага імя Клімент (Кліменцій), у перакладзе з лацінскай мовы “міласцівы, паблажлівы”. Суфіксы —ук; -ік; -чук з’яўляюцца паказчыкам кроўных сямейных сувязяў.

Кошаль, Кошель, Кошалеў — паходзіць ад слова, якое абазначае “мяккую складную плеценую карзіну”; каліту або сумку. Майстар, які вырабляў такія кашы, кашалі, і меў імя-мянушку Ко(а)шэль, якое праз некаторы час стала прозвішчам і сёння займае сваё пачэснае месца сярод другіх.

Курыловіч, Курилович Курлович, Курылюк, Кірыловіч — моўны варыянт царкоўнага імя Кірыл з грэчаскай мовы “ўладар, уладыка”. У Беларусі ёсць шмат прозвішчаў з гэтым іменем.

Курц. Прозвішча таксама можа быць як нямецкім, так і польскім.” Kurz” з нямецкай мовы азначае “кароткі”, гэта значыць, невысокага росту.

Ліхтар — само слова паходзіць ад нямецкага слова das Licht — свет, агонь, асвяшчэнне, свяціла, свечка. У беларускай мове ёсць запазычанае слова, назоўнік ліхтар(ык), па-руску — “фонарик”. Відавочна, у ХVIII — ХIХ стагоддзях на вуліцах віселі ліхтары — карбідныя ці керасінавыя або нават газавыя. Запальваннем іх займаўся чалавек, якога называлі “фонарьщик”, на беларускай мове “ліхтаршчык”. Прозвішча магло прыйсці з в. Чучавічы.

Лявер — думаецца, што яго карані ляжаць у французскай або нямецкай мове. Die Lave — з нямецкай мовы на беларускую — лава. Der Laver можа абазначаць прафесію столяра, які майструе лавы. Магчыма ёсць і другія тлумачэнні.

Мацукевіч, Мацуковіч, Мацура, Мацук — моўныя варыянты царкоўнага імя Матфей (запазычанага са старажытнаяўрэйскага імёнаслова са значэннем “Божы чалавек”. У каталіцкім календары Мацей. (Вядомае з ХIII стагоддзя).

Партус — прозвішча паходзіць ад лацінскага слова „partus — “на(роджаны на свет)”.

Сайка, Сайко — скарочаны варыянт уласнага імя Сай ад Ісай (царкоўнае — Ісайя, запазычанае славянамі са старажытнаяўрэйскай мовы, што ў перакладзе азначае “выратаванне Бога Яхвы”. Ад гэтага імя і пайшлі Сайка, Сайко, Са(е)віч і іншыя. Прозвішча прыйшло з в. Велута.

Тарасеня — паходзіць ад імя ўласнага Тарас, з грэчаскай мовы “чалавек, які прыводзіць у сумяціцу; чалавек хвалюючы, трывожны”.

Токар — ад дзеяслова “тачыць” — нож, сякеру і другія інструменты. Сёння “Токар(ь)” — высокакласная прафесія, гэта спецыяліст, які працуе на такарным станку з лічбавым праграмным упраўленнем. Каб быць такім токарам, трэба мець самыя сучасныя веды ў многіх навуках. Аднак слова так і засталося “Токар(ь)”, якое гадоў сто таму назад перайшло ў прозвішча і існуе сёння побач з іншымі прозвішчамі.

Харытановіч — паходзіць ад імя ўласнага Харытон, што азначае ў перакладзе з грэчаскай мовы — “благасклонны”.

Ходзька(о), Хадатчук, Ходотчук,— ад уласнага імя Ход (або Хада, Хода:, хадатай — прасіцель, чалавек, павераны ў судовых справах); яно з’яўляецца варыянтамі моўных імён Ходар (афіцыйна Фёдар, што з грэчаскай мовы азначае “дар Божы”). З такім іменем ёсць рад прозвішчаў на Беларусі: Ходзін, Ходаў, Хадзько, Ходзюк і г.д.

Хомка, Хоміч, Хомец, Хомук, Хаменя — сын, нашчадак Хамы. Хама — фанетычны варыянт царкоўнага імя Фома са старажытнаяўрэйскай мовы ў перакладзе — “блізнец”.

Хлуд — чытаем у У.І. Даля, том IV ст. 55 “Хлуд, хлудзец — жэрдзь, дубіна для сцягвання сена на возе; карамысла для пераноскі вады; сцяг (верагодна дрэўка сцяга). Вось такія тлумачэнні ёсць гэтаму слову. Чалавек, звязаны з промыслам карамыслаў ці вырабам дрэўкаў для сцягаў, мог мець такое імя-мянушку, нашчадкі яго сёння носяць такое, даволі рэдкае прозвішча, нават на Лунінеччыне.

Шмат — можа паходзіць ад слова шматок, значыць — кусок, частка, долька. “Шматок” сала. Само слова “шмат” у нашай роднай беларускай мове азначае — “многа”.

Шуляк — ад назвы невялікай драпежнай птушкі-каршунка — “шуляк”. Птушка, вельмі рухомая ў палёце за здабычай, мае вельмі востры зрок. У народзе ходзіць такое прыслоўе: “Што ты кідаешся, як той шуляк!” Магчыма, некаторыя рысы паспрыялі таму, што продкі з такім прозвішчам атрымалі раней імя-мянушку, якая пазней замацавалася за нашчадкамі ў якасці прозвішча.

Шыйч — верагодна, паходзіць ад старажытнага рускага імені Шыя, адсюль прозвішча аднаго з першых генералісімусаў Расіі, графа А. Шеина,; Крывашэеў і іншыя. Імя (Шыя = Шыйя). Кузьма — прозвішча Кузьміч; Сава — Савіч; Шыя — Шыйч.

Юрко — прозвішча ўтворана ад асновы праваслаўнага імя Юрый пры дапамозе суфікса “—к”, атрымалася памяншальна-ласкальнае імя Юрко, Юрачка і азначае “сын, нашчадак Юрыя”, варыянт з грэчаскай мовы імя Георгій — “земляроб; хлебароб”.

Яшчук, Ящук, Якубовіч, Яц(с)кевіч, Якаўчык, Якаўлеў, Якавініч — усе яны паходзяць ад уласнага імя Якаў, ён жа Якуб, ён жа Яцко, імя з’яўляецца кароткім варыянтам царкоўнага імя Іаков, што значыць ”чалавек, які ідзе па слядах, следам, (па пятах)”. Існуе легенда, што пры нараджэнні Якаў ухапіўся за нагу свайго першароднага брата-блізнюка, каб не адстаць з’явіцца на свет. Гэты факт і лёг у аснову тлумачэння яго імя — “ён ідзе па пятах”. Адсюль і выраз: “следаваць па пятах — хадзіць, не адстаючы, быць неадступным”. Усе прозвішчы азначаюць нашчадкаў Якава — Якуба.

Ясеня — уласна я даю яму самае простае тлумачэнне: Я ёсць Сеня (Я+Сеня). Поўнае імя Арсеній або Арсенцій. У перакладзе з грэчаскай мовы “мужны; моцны”. Цікава, што большасць радні носіць прозвішча Насеня, гэтаму ёсць тлумачэнне, якое звязана з блытанінай запісі ў царкоўных метрычных кнігах.

Гаворачы пра прозвішчы, хачу сказаць, што не імя і прозвішча робяць чалавека вядомым і знакамітым, а яго добрыя справы ў адносінах да другіх. Вы самі болей рабіце людзям дабра, і яны аддзякуюць вам тым жа. Прозвішча і імя дадзены чалавеку яго продкамі, і памяць гэтую патрэбна заўсёды несці па жыцці з гонарам.

Гэта мая першая спроба з дапамогаю даступных крыніц расказаць аб некаторых імёнах і прозвішчах жыхароў вёсак Навасёлкі і Велута, Ліпск і Чучавічы, якія жылі раней і жывуць сёння. Магчыма, некаторыя з вас ужо ведаюць аб сабе, другія могуць пераўдакладніць свае імёны і прозвішчы, маючы большыя магчымасці і доступ да антрапанімічных слоўнікаў, да інтэрнэту і другіх энцыклапедычных выданняў розных часоў і народаў. Жадаю ў гэтай цікавай працы ўсім поспехаў!

Некалькі радкоў аб імёнах для краязнаўцаў.

Сокращения:
англ. — английское.
ассир. — ассирийское.
арав. — аравийское.
арам. — арамийское.
болг. — болгарское.
герм. — германское.
греч. — греческое.
груз. — грузинское.
евр. — еврейское.
егип. — египетское.
латв. — латвийское.
лат. — латинское.
лит. — литовское.
мусульм. — мусульман.
нем. — немецкое.
перс. — персидское.
польск. — польское.
ром. — романское.
русск. — русское.
сир. — сирийское.
сканд. — скандинавское.
слав. — славянское.
тюрк. — тюркское.
укр. — украинское.
франц. — французское.

1. Мужские имена:

Абрам — евр. “человек мужественный”.
Авдей — евр. “служитель Бога”.
Агей — евр. “праздничный”.
Адам — евр. “человек из красной глины, первый на Земле человек, сотворённый Богом”.
Аким — евр. “воздвигнутый Богом”.
Аким — греч. “благодушный”.
Александр (Шура, Саша, Саня) — греч. “защитник людей”.
Алексей — греч. “защитник”.
Анатолий — греч. “как восход солнца, восточный”.
Андрей — греч. “человек мужественный, храбрый”.
Антип — греч. “настойчивый, сильный”.
Антон — греч. “противник”; лат. “широкий, пространный”.
Ануфрий и Онуфрий, египет.— “священный бык”.
Артём(ий) — греч. “невредимый, безупречно здоровый”.
Архип — греч. “старший всадник, повелитель”.
Афанасий, Панас, Апанас — греч. “бессмертный”.
Богдан — слав. “данный Богом”.
Богуслав — слав. “славящий Бога”.
Болеслав — слав. “более слабый”.
Борис — слав. “борец за славу”.
Бронислав — слав. “славный защитник”.
Вадим — русск. “обвинённый”; “обвинитель”.
Вакула — греч. “пастух”; у славян. представлялся сильным, здоровым, крепким.
Валентин — лат. “сильный, здоровый”.
Валерий — лат. “крепкий, сильный”.
Вальдемар — др.герм. “властелин”.
Варфоломей — греч. “сын Птолемея”.
Василий — греч. “царственный”.
Виктор — лат. “победитель”.
Виталий — лат. “жизненный”.
Владимир — слав. “владеющий миром”.
Владислав — серб. “владеющий славой”.
Влас — греч. “простой”.
Всеволод — русск. “всевладеющий, всевластный”.
Вячеслав (Вацлав) — слав. “наиславнейший”.
Гаври(и)л — евр. “божественный воин”.
Геннадий — греч. “благородный, великородный”.
Георгий — греч. “земледелец”.
Герасим — греч. “почтенный”.
Герман — лат. “единокровный”.
Глеб — слав. “представленный Богу”.
Гордей — греч. “гордый”.
Григорий — греч. “бодрый”.
Дани(и)л — евр. “Божий суд”.
Дементий — лат. “укрощающий”.
Демид — греч. “божественный”.
Демьян — лат. “покоритель, усмиритель”.
Денис — греч. “принадлежащий Богу Дионису”.
Дмитрий — греч. “посвящённый Богине плодородия и земледелия — Деметре”.
Дорофей — греч. “дар Богов”.
Евгений — греч. “благородный”.
Евстафий — греч. “твёрдый”.
Егор — греч. “земледелец”.
Емельян — греч. “льстивый”.
Ерофей — греч. “священный, освящённый Богом”.
Ефим — греч. “благодушный, благочестивый”.
Ждан — слав. “жданный, желанный”.
Захар(ий) — евр. “Богом вспомненный”.
Зи(ы)гмунд(т) — нем. “победитель”; польский вариант шведского “Сигизмунд” — “помощь дающий”.
Иван — евр. ”Божьей милостью дарованный; Богом благоволенный”.
Игнат (ий) — лат. “огненный, незнаемый, неведомый”.
Игорь — сканд. “воинственный, защитник”.
Илья — евр. “Яхве — мой Бог; крепость Господня”.
Иосиф(п) — евр. “Богом приумноженный”.
Казимир и Казик — польск. “сказитель, проповедник”.
Каллистрат — греч. “хороший воин”.
Карп — греч. “плодовитый”; герм. “смелый, мужественный”.
Касьян — лат. “лёгкий”.
Кирилл — греч. “малый господин”.
Климент(ий) — лат. “снисходительный”.
Конан — анг. “возвышенный”.
Кондрат(ий) — греч. “квадрат”; лат. “широкоплечий”.
Константин — лат. “твёрдый, постоянный”.
Корни(и)л — лат. “рог”.
Кузьма — греч. “подвижный, мирный”.
Лаврентий — греч. “увенчанный лаврами”.
Лазарь — евр. “Бог помог”.
Лев — греч. “царь зверей”.
Леонид — греч. “подобный льву”.
Леонтий — греч. “львиный”.
Лонгвин — лат. “долгий”.
Лукаш — греч. “светлый”.
Людвиг(к) — герм. “знаменитый в бою”.
Макар — греч. “блаженный, счастливый”.
Максим — лат. “величайший, превеликий, воинственный”.
Марк — с римского “Маркус — родившийся в марте”; лат. “молот; воинственный; слабый, вялый”.
Марты(и)н — лат. “подобный Марсу”.
Матвей — евр. “дарованный Господом”.
Мефодий и Нефёд — греч. “исследователь, ищущий, сыщик”.
Мечи(е)слав — слав. “меч и слава”.
Мирон — греч. “помазанный, благовонным маслом — мирой”.
Митрофан — греч. “матерью явленный”.
Михаил — евр. “как Бог, равный Богу, подобный Богу”.
Моис(с)ей — евр. “збавитель несущий спасение — Иисус Христос”; егип. “взятый из воды”.
Моисей — евр. “взятый от Бога”; египет. “сын, ребёнок”.
Н(М)икита — греч. “победитель”.
Назар — евр. “посвятивший себя Богу”.
Наум — евр. “утешающий”.
Нестор — греч. “старейший”.
Никифор — греч “победитель”.
Николай — греч. “победитель народов”.
О(Ё)сип и Иосиф — евр. “приумножитель”.
Олег — сканд. “священный, святой”.
Онисим — греч. “полезный”.
Оскар — сканд. “Божье копъё”.
Павел — лат. “малый”.
Панас — разговорное от Афанасий, с греч. “бессмертный”.
Пётр — греч. “камень, скала”.
Потап — греч. “из какой страны; чужестранец”.
Прокофий и Прокоп — греч. “опережающий, успевающий”.
Прохор — греч. “хормейстер, пляшущий впереди”.
Радион и Иродион — греч. “розовый”.
Роман — лат. “римлянин”.
Ростислав — слав. “растущий славой”.
Рудольф — герм. “красный волк”.
Руслан — из тюркского (иранского)- “лев”.
Сав(в)а — евр. “стрелец”.
Са(о)ломон — евр. “здравствующий, благополучный”.
Самсон — евр. “солнечный”.
Самуил — евр. “есть Бог”.
Сафон и Сахвон — евр. “Господом защищённый”.
Севастьян — греч. “достойный поклонения”.
Семён — евр. “Богом услышаный”.
Серафим — евр. “огненный ангел”.
Сергей — лат. “высокий, высокочтимый”.
Сидор(Исидор) — греч. “дар богини Изиды”.
Сила — греч. “прорицатель”.
Силуан — лат. “лесной”.
Станислав — слав. — “славный своей крепостью”.
Стахий — греч. “колос”.
Сте(э)фан — греч. “венец, увенчанный”.
Степан — греч. “венок, венценосный”.
Тарас — греч. “приводящий в смятение, волнующий, тревожный”.
Тимон — греч. “почитающий”.
Тимофей — греч. “почитающий Бога”.
Тимур — тюрк. “железный”.
Тит — греч. “почтенный”.
Тихон — греч. “удачный”.
Троф(х)им — греч. “воспитанник, вскормленный”.
Ульян — лат. “из рода Юлиев, июльский”; греч. “кудрявый, волнистый, пушистый”.
Фёдор, Те(о)дор и Тодось — греч. “дар Божий”.
Феодосий — “Богом данный”.
Филипп — греч. “любящий лошадей”.
Фома и Хома — евр. “близнец”.
Харитон — греч. “благосклонный”.
Штэфан — греч. “кольцо, венок”.
Щэ(пан) — польское мужское имя.
Эдуард — герм. “страж владений”.
Юзеф — польск. “Богом приставленый”.
Юлий — лат. “из рода Юлиев, июльский, кудрявый”.
Юрий — греч. “земледелец”.
Я(Иа)ков — евр. “следующий(идущий) по пятам”.
Язэп и Иосиф(п) — евр. “Богом приумноженный”.
Ян — евр. “в Боге есть милосердие”.
Ярослав — древнеславянское “яростный”.

2. Женские имена:

Агафья и Агат(п)а — греч. “добрая, хорошая”.
Агрипина — роман. “сельская жительница.
Акулина — греч. “орлиная”.
Алевтина — греч. “отражающая, чуждая дурного”.
Александра (Саша, Шура) — греч. “защитница людей”.
Алиса — герм. “малышка”.
Алла(ина) — греч. “другая, следующая”; араб.”Богиня неба и дождя”.
Альбина — лат. “белая”.
Анастасия — греч. “воскресшая”.
Ангелина — греч. “возвещающая, извещающая”.
Анжела(ика) — англ. “ангельская”.
Анна, Ганна, Анюта, Анита, Нюра, Гандзя — евр. “милостивая, благодатная, миловидная, милость Божья”.
Антонина — лат. “пространная, противница”.
Анфиса — греч. “цветущая”.
Арина — Ирина — русск. “мирная, спокойная”.
Бронислава — греч. “славная защитница”.
Валентина — лат. “сильная, здоровая”.
Валерия — лат. “сильная, здоровая, выносливая”.
Ванда — слав. проказница”.
Варвара, Барбара — греч. “чужеземка, жестокая, варварка”.
Василиса — греч. “царица, царственная”.
Вера — русск. “верующая”.
Вероника — греч. “приносящая победу”.
Виктория — лат. “победа”.
Виолетта — лат. “фиалка”.
Виталия — лат. “жизненная”.
Владислава — слав. “владеющая славой”.
Галина — греч. “спокойная, тихая, безмятежная”.
Глафира (Груня, Глаша) — греч. “изящная”.
Глория — лат. “слава”.
Дана(ута ) — зап. слав. “данная”; евр. “сидящая; судья”.
Дарья и Даша — перс. “огненная, победительница, повелительница”.
Диана — греч. “божественная”.
Дина — греч “сильная, мощная”; арабск. — “верующая, религиозная”.
Доминика и Домина — лат. “госпожа, дань Богу”.
Дорофея сокр.— Дора — греч. “благоволенная”.
Дуня и Евдокия — греч. “благоволенная”.
Ева — евр. “живая, жизненная; праматерь всех людей”.
Евгения — греч. “благородная”.
Ефросинья — греч. “радостная”.
Жанна — франц. От Иоанна; евр. “милость Божья”.
Жоська, Зоська — от греч. “Софья — премудрая”.
Зина(ида) — греч. “Боговидная; дочь Зевса”.
Злата — слав. “золотая, солнечная”; болг. “краса”.
Зорина — слав. “звёздная”.
Зоя — греч. “жизн(ь)енная”.
Инга — др. сканд. “от имени Бога изобилия”.
Иннеса — исп. ”чистая, непорочная”; лат. ”плачущая, бурная”.
Ирина, Арина, Ярына — греч. “мирная, спокойная”.
Ия — греч. “фиалка”.
Калерия — греч. “добрая, красивая”.
Камила — мусульм. “совершенная”.
Карина — лат. “вперёд смотрящая”.
Катерина (Екатерина) — греч. “чистая, непорочная”.
Кира — греч. “госпожа”.
Клавдия — лит. “прихрамывающая”.
Клара — лат. “ясная”.
Кристина и Христина — греч. “посвящённая Христу, христианка”.
Ксения, Оксана — греч. ”чужеземная, чужестранная, гостеприимная”.
Лада — слав. “любимая, милая, совершенная”.
Лариса — греч. “сладкая, приятная”; лат. “чайка”.
Лена (Елена) — греч. “светлая, сияющая, избранная, солнечная”.
Леонида — греч. “подобная льву”.
Лидия — греч. “область в Малой Азии”.
Лизаветта (Елизавета) — греч. “Божья помощь, клятва”.
Лилия — лат. “название белого цветка”.
Лина — мусульм. “нежная”.
Лия — евр. “быстрая”.
Лукерья — греч. “светлая, чистая”.
Любовь — слав. “любимая”.
Людмила — слав. “милая людям”.
Майя — греч. “Богиня матери Гермеса (Меркурия); прородительница Вселенной”.
Маланья — греч. “чёрная”.
Малаха — др. евр. — “моя посланница”.
Маргарита — греч. “жемчужина”.
Марианна — евр. “любимая, желанная”.
Марина — лат. “морская”.
Мария — евр. “горькая, печальная, упрямая, отвергающая”; арам. “госпожа”.
Марта — сир. “хозяйка, госпожа”.
Марфа — сир. ”хозяйка, владычица, госпожа”; арам. “наставленница”.
Милена — слав. “милая”.
Мирослава — слав. “славящая мир, покой”.
Надежда — слав. “надеющаяся”.
Наталья — лат. “родная, природная, хранительница”.
Нина — ассирийск. “царица”.
Нэлли — греч. “светлая”.
Нюра, Анна и Нюся — евр. “благодатная, миловидная”.
О(А)Леся — сокр. От Ольга и Елена — “святая, светлая, сияющая”.
О(А)ксана и Ксения — греч. “чужеземная, гостеприимная”.
Ольга — сканд. “сияющая”.
Онисья — греч. “полезная”.
Павлина — лат. “малая” или дочь Павла.
Пелагея — греч. “морская, разумная”.
Петра — нем. от Пётр из греч. “камень, скала”.
Полина — франц. из лат. “малая; многозначительная”.
Прасковья — греч. “рождённая в пятницу, приближённая”.
Ра(й)я — мусульм. “утолившая жажду”.
Раиса — греч. “уступчивая, лёгкая, беспечная, покорная”.
Регина — лат. “царица”.
Рената — лат. “возрождённая”.
Ри(м)ма — евр “яблочко”; лат. “римлянка”; мусульм. “белая антилопа”.
Рита и Марга(рита) — лат. “жемчужная”.
Роза(лия) — лат. “царица цветов”.
Роксана — араб. “Божественный свет”.
Светлана — слав. “светлая, чистая”.
Серафима — евр. “огненная, пламенная”.
Снежанна — русск. “снежная, лёгкая”.
Софья (Зося, Соня, Жоська) — греч. “премудрая”.
Станислава — слав. “славная своей крепостью”.
Степанида — русск. “венценосная”.
Сус(з)анна и Сюзанна — евр. “белая лилия”.
Таисия — египет. “Богиня плодородия”.
Тамара — евр. “финиковая пальма; стройная”; груз. “мироносица”.
Татьяна — греч. “устроительница, учредительница”.
Тэрэза — греч. “охранённая, защищённая”.
Ул(ь)яна, Юлия — лат. “из рода Юлиев, июльская”; греч. “волнистая, пушистая, кудрявая”.
Устинья (Устына, Юстына) — лат. “справедливая”; герм. “воинственная”.
Фаина (Фаня, Фая) — греч. “сияющая”.
Фе(о)дора — греч. “Божий дар”.
Фёкла, Тэкля — греч. “славная”; евр. “совершенная”; арам. “надежда”.
Феодосия — греч. “данная Богом”.
Хартына — греч. “благосклонная”.
Христина и Кристина — греч. “посвящённая Христу, христианка”.
Целина (Цицелия) — греч. “плохо видящая”.
Чеслава — слав. “честь и слава”.
Шура (Саша, Александра) — греч. “защитница людей”.
Элеонора — греч. “сострадающая, милосердная”.
Элина (Элла, Эля, Эльвира) — герм. “защитница людей”.
Юзефа — (Юзя, Язэпа) — польск. “Богом приставленная”.
Юлия — греч. “пушистая, волнистая, кудрявая”.
Ядвига — нем. “сражающаяся, воительница”.
Яна (Янина, Яня) — евр. “Богом данная, Божья милость”.
Ярына (Ирина, Арина, Ирена) — греч. “мирная, спокойная”.

Карыстаючыся магчымасцю, шчыра выказваю сваю ўдзячнасць Валянціне Пятроўне Лемцюговай — прафесару, доктару філалагічных навук, галоўнаму навуковаму супрацоўніку Інстытута мовы і літаратуры імя Якуба Коласа і Янкі Купалы Нацыянальнай акадэміі навук, вядучай рубрыку “Што ў імені маім?” у газеце “Савецкая Беларусія” за вельмі цікавыя звесткі. Думаю, што з ёй у газеце мы будзем сустракацца яшчэ доўга.

Некалькі кніг, рэкамендаваных Валяцінай Пятроўнай:

Анічэнка У.А. Вопыт літаратурна-дыялектнага слоўніка беларускай мовы. — Гомель1999.
Бірыла М.В. Беларуская антрапанімія. — Мінск: Навука і тэхніка, 1969.
Баскаков Н.А. Русские фамилии тюркского происхождения. — М.: Наука, 1979.
Буга К. Литовский исследователь.
Веселовский С.Б. Ономастикон. — М.: Наука, 1974.
Гринченко, Б.Д. Словарь украінськоі мови Т.1 — Киів, 1907; т. II-1908; т. III-1909; т. IV-1909.
Гістарычны слоўнік беларускай мовы.
Даль В.И. I-V тома Живой великорусский язык. Москва, 1981.
Дмитриев Н.К.
Дьяченко Г. Полный церковно-славянский словарь. М: Издательский отдел Московского патриархата, 1993.
Дорошевский В. Словарь польского языка.
Жучкевич В.А. Краткий топонимический словарь. — Минск: Издательство БГУ имени В.И. Ленина, 1974.
Керста Р.И. Украинская антропонимия. — Киев, 1984.
Кечык С.Я., Рагаўцоў В.И. Анамастычны слоўнік Магілёўшчыны. Магілёў, 2000.
Козаков В.С. Именослов. Москва-Калуга, Русская правда, 2007.
Никонов В.А. Имя и общество. Москва, 1974.
Редько Ю.К. Сучасні украінські прізвища. Киів, 1966.
Суперанская А.В. Словарь народных форм русских имён. — М.: Книжный дом “Либроком”, 2010.
Тупиков Н.П. Словарь древнерусских личных собственных имён СПб, 1903.
Унбегаун Борис Оттокар
Тихонюк Базыль — польский ономист.
Федосюк Юрий. Русские фамилии. Москва. “Детская литература”, 1972
Шумская І.А. Размоўна-бытавыя формы мужчынскіх асабовых імён Брэстчыны. — Беларуская анамастыка. Мінск: “Навука і тэхніка”, 1985, ст. 5-25
Федосюк Юрий. “Русские фамилии”.