У абласным конкурсе творчых і літаратурна-даследчых работ ліцэістка Ганна Харкевіч заняла другое месца.

Па словах дзяўчыны, на ўдзел у конкурсе яе падштурхнула маці. Ала Васільеўна працуе медсястрой тэрапеўтычнага аддзялення бальніцы. Яна заўважыла творчыя здольнасці дачкі, неяк выпадкова натыкнуўшыся на яе вершы. З іх дапамогай Ганна імкнулася выразіць пачуцці, думкі, жаданні. I вось першае выпрабаванне — абласны конкурс. I адразу — поспех. У сваёй рабоце ліцэістка расказала пра прадзеда Яўхіма Хадатчука, які разам з іншымі жыхарамі Велуты змагаўся за незалежнасць нашай краіны ў гады Вялікай Айчыннай вайны. У ліцэі Ганна выбрала хіміка-біялагічны профіль і ў будучым марыць стаць урачом. Перамога ў конкурсе дала ёй новы імпульс, які натхняе на пакарэнне новых вяршынь.

Вялікая Айчынная вайна пачалася нечакана. З мірных жыхароў пра яе ніхто і не думаў, яна нікому не была патрэбна. Але закранула кожную сям'ю, кожнага чалавека. Тысячы людзей ішлі на фронт: хто добраахвотна, а хто і прымусова. Не толькі маладыя дзяўчыны, сталыя жанчыны, старыя людзі, але і дзеці прымалі ўдзел у баявых аперацыях, хадзілі ў разведку, дапамагалі сваім. Кожны з іх хваляваўся, змагаўся за сваю Радзіму, сваю зямлю, свой народ, сваю незалежнасць. Беларусы — незалежныя людзі і не церпяць варожага прымусу. Яны ганарацца сваёю Радзімай.

Адным з тых людзей, якіх мабілізавалі на вайну, быў малады вясковы хлопец Яўхім Хадатчук. Ен паспеў ажаніцца і завесці гаспадарку, падгадаваць дваіх дзетак.

Прызвалі Яўхіма нечакана. I праз некалькі дзён па вёсцы пралілася рака горкіх жаночых слёз. Прыехала машына і забрала ўсіх мабілізаваных мужыкоў. Сярод іх былі розныя: маладыя, якія не вельмі разумелі, што значыць вайна, і больш сталыя, сур'ёзныя, якія шмат пабачылі ў сваім нялёгкім жыцці.

Пэўна, што ніхто з іх не хацеў кідаць свае сем'і. Вельмі цяжка было і тым, хто іх праводзіў: матулям, жонкам, дзецям. Яны не ведалі, каго дачакаюцца, а каго бачаць у апошні раз.

Сыходзячы з двору, Яўхім даў наказ свайму сыну:

— Вялікі ты ўжо ў мяне, дарослы. Глядзі, сынок, беражы матулю, сястрыцу. За мяне цяпер застанешся. Трымайся, ты ж мужык!

У дванаццацігадовага падлетка вочы напоўніліся слязамі, але ён моцна сціснуў вусньі, абняў бацьку і ніводная слязінка не пралілася з вачэй хлопчыка. Галасіла жонка, плакала і маленькая дачушка. Але не пусціць тату на вайну было немагчыма.

...Машына хутка кацілася па ўзгорках, скачучы па дарожных ямках. Усе маўчалі. Кожны думаў аб сваім: хто развітваўся ў думках са сваімі роднымі людзьмі, хто ўспамінаў прыгожыя моманты свайго жыцця, а хто марыў аб хуткім заканчэнні вайны і вяртанні дамоў.

У вайсковай часці выдалі вінтоўкі ды патроны. Тры дні вучобы — і на фронт.

І вось першы бой, гул нямецкіх самалётаў. Адкуль яны ўзяліся? Свішчуць кулі, гудуць снарады. Усе кудысьці бягуць, крычаць параненыя. Куды бегчы? Што рабіць? Зямля ляцела ў розныя бакі, а з ёю людзі. Яўхім прыціснуўся ў акопе: «Божа, дапамажы!»

Нечакана ўсё сціхла, і адна толькі думка праскочыла ў галаве: «Я жывы!» Але тут загрукаталі варожыя танкі, прагучала каманда: «Да бою!» Усе, хто выжыў, занялі баявыя пазіцыі. I зноў кулямётныя чэргі апярэджвалі адна адну, свінцовы град пасыпаўся на галовы салдат.

Цяжкі быў першы бой. Яўхіму давялося шмат пабачыць за кароткі час. Пакалечаныя, скрываўленыя людзі паміралі ў цяжкіх пакутах.

Бой за боем, дзень за днём. Салдаты замацоўвалі свае пазіцыі, адпраўлялі параненых у шпіталі, хавалі забітых таварышаў. Спалі ў акопах, абняўшыся з вінтоўкай, спявалі песні, жартавалі...

Вайна аб'ядноўвае розных людзей. Так здарылася, што Яўхіма назначылі кулямётчыкам на месца загінуўшага таварыша. А памочнікам прыставілі ўкраінскага балагура і вясельчака Івана. Пажартуюць, пагавораць хлопцы пра сем'і, і сілы прыбавіцца. З лютай нянавісцю яны білі фашыстаў. У кожны бой хлопцы ўступалі, як у апошні.

...Перайшлі мяжу, ваююць на нямецкай зямлі: чужая тэрыторыя, хмурыя шэрыя дамы, незнаёмыя гарады, вёскі. Адзіная радасць у хлопцаў — пісьмы з дому, вестачка з роднай зямлі. Іх было няшмат. Вядома, вайна. Але ад кожнай гэтай паперкі веяла цяплом чалавечай душы, той адзінай, якая чакала і любіла.Трапечучы, таварышы разгортвалі знаёмыя трохвугольнікі, перачытвалі сотні разоў і беражліва разгладжвалі складкі на паперках.

— Іван! — паспеў крыкнуць знянацку Яўхім і грузна паваліўся на зямлю.

Упалі амаль разам. Кулямётчыкаў, як вядома, забіваюць першых. Але адкуль узяліся тыя кулі? Чаму адразу абоіх?

Ляжыць Яўхім, ляжыць Іван і сотні, тысячы загінуўшых салдат на чужой зямлі. А родныя атрымаюць казённы лісток: «Ваш муж загінуў смерцю мужных».

Яны аддалі сваё жыццё, каб дзеці спалі мірна, каб лілася песня жаўрука, а не кроў людская, каб гудзелі трактары замест танкаў, на палях раслі кветкі і дрэвы, а не гуры мёртвых людзей... А самі пакояцца на чужой зямлі. Можа, і іх душы імкнуцца дамоў?

Вырас сын Яўхіма. Ён ніколі не забудзе матчыных слёз уначы. А ў святы, на дзень Перамогі, яна беражліва перачытвае пісьмы мужа і чакае цуда: «А можа, памылка, можа, вернецца...»

Праходзілі годы, а маці ўсё чакала, думала: «Іншыя ж, бывае, вяртаюцца і потым...»

Кожны трэці загінуў на той страшнай вайне. А колькі засталося параненых, пакалечаных, тых, хто прапаў без весткі. Няма ў нас той сям'і, якая б не перажыла жахі вайны, не закранула кожнага з нас. Хто вярнуўся фізічна здаровы, у таго параненая душа, сэрца не знаходзіць пакою. Ён нікому не пажадае такога лёсу. У наш час гэта многія не разумеюць.