| Александр Петрович Хавдеев родился 5 июня 1960 года в г. п. Буда-Кошелёво на Гомельщине. Вскоре семья переехала в Дрогичинский район, где в деревне Закозель прошли детские и юношеские годы автора. Там же начал писать первые стихи. После окончания Брестского пединститута с 1982 года работает учителем в Лунинецком районе, преподаёт географию и биологию. Природа родного края, воспитание трепетного к ней отношения у нашего подрастающего поколения — основные вопросы, волнующие автора. Это не только доминирующая тема его творчества, но и главная суть его человеческой натуры, его жизненное и педагогическое кредо. А. П. Хавдеев — один из активных участников творческого клуба “Лунинецкая Муза”, часто публикуется в местной прессе, участвует в многочисленных встречах с читателями. Он убеждённый оптимист и фанат своего дела, организатор частых туристических походов по родному краю со своими воспитанниками, в этих походах на словах и на деле они занимаются экологическими проблемами. В сборник вошли стихи на белорусском языке о родной природе, хотя тематика произведений А. П. Хавдеева разнообразна, пишет он также на русском и на украинском языках. Читая произведения сборника, читатель почувствует, что написаны они под впечатлением от прямого общения с природой Полесья, ещё раз проникнется её уникальной прелестью и красотой, замечательным поэтическим мастерством автора, вдохновлённого миром флоры и фауны родного края. ***Люблю цябе, мой край Палескі,Я сэрцам да цябе прырос... Найпрыгажэйшыя пралескі І найсмачнейшы сок бяроз. Тут наймілейшыя світанні Ля любай Прыпяці — ракі, Калі ў хмарах спазаранку Ляцяць у вырай жаўрукі... Люблю цябе, мой край Палескі, Бацькоўскай хаты цеплыня... Садзіцца сонца на ўзлеску, Маўклівы вечар, цішыня... Я закаханы ў шчодрасць нівы І ў асаковыя лугі. Тваімі песнямі шчаслівы, Айчына, край мой дарагі!.. ***Чорнае неба і чорная зямля...Несканчальнае рэха Чарнобыля. Гэта смутак і боль самай страшнай бяды, Папялішча душы, адзіноты сляды... Год за годам ідзе чарадой, Як жа справіцца з гэтай бядой? Дзе прытулак знайсці для дзяцей? Запытацца хачу я ў людзей. Адыйду на ўзлесак, у раку пагляджу. Дзе знайсці астравок чысціні ці мяжу, За якой можна дыхаць глыбей?... Не, няма, не знайду, хоць забей! Ой, браткі-беларусы мае, Хай вам Бог больш бяды не дае. Засталася надзея адна на Яго... Крыўда, смутак і боль... І нічога, нічога свайго... ***Празрыстасць блакітнага небаХалодзіць апошнія хмаркі. Яны ад зімы, як і трэба, Бягуць на ўсход вельмі шпарка. Вясёлай усмешкаю сонца Лугі, і лясы, і балоты, ***Сакавіцкага сонейка ласкай вясноваюКрануты пупышкі, вярбы катахі. Запахла смалою — жывіцай яловаю, Капель зазвінела з прагрэтай страхі... Дзівосным вяселлем натоўпу галоднага На Прыпяці крыгі карчы разлупасілі, Ля іх я ўдалеч гляджу заварожана, ***Святочнай зелянінаю вяснуСустрэла зноў малінавае ранне. Зямля прачнулася ад мрояў-сну І абудзіла красавіцкае каханне... Узняла прагрэтыя вярхі Пралескі радуюць шмялёў, Май непаўторныУ неба высокае — чысты блакіт —Песня птушыная рвецца. У рэчышчы чыстым вясновай ракі Моцы трава набярэцца. Сонца іскрыцца ў разлівах лугоў, Май сустракае букетам садоў, Турботы шпачыныя на першай раллі, ***Ідзе вясна. Грукочуць крыгі...Пачатак месяца сакавіка. Ад моцнай, доўгае адлігі Узнялася, рушыла рака... Прагаліны ў палях чарнотай Да сонца звернутых бакоў Чакаюць з пэўнаю ахвотай Прылёту дружнага шпакоў. Ідзе вясна... Цяплеюць ночкі... Скінулі вербы катахі, Да сонца выцяглі лісточкі, І ластаўка шчабеча з-пад страхі. Пра што яна ўнадрыў спявае? Пра гэты ветрык веснавы, Пра сонейка, што прыпякае, Пра зеляніну новае травы... Пра безліч розных спраў вясновых І пра вяртанне жаўрука. Пра аксаміт галін яловых, ... Пра прыгажосць красавіка... Ідзе вясна... Ужо май квітнее, Рамонак моцны церпкі пах, Усё навокал зелянее, Гняздом прыкмеціў буська дах... Стаў бэз адным жывым букетам, Цудоўны дожджык на двары, Прыходзіць непрыкметна лета, Пачатак чэрвеня — назола машкары. Яшчэ няўпэўнена парою Прарэжа хмаркі першы гром, А ноччу месяц над ракою Павісне срэбраным сярпом. Вясёлка выгнецца дугою, На травы росы ападуць. Туман абступіць раніцою ... І хлопцы з косамі ідуць... ***Чаромхі рэзкі бессаромны пах...У зеляніне ўсё квітнее, Пасля зімы ялінак дах Пад сонцам шчыра маладзее... Над Прыпяццю вясенні спеў, Вясёлка свеціцца стракатаю дугою. Пралесак дыванок ужо паспеў Прагрэцца пад разлапістай сасною. Вандроўнік-буська кружаляе, Клякоча з хваляваннем у вышыні. Гняздо ізноў сваё шукае — Былога лета карані. Вясенні вечар раптам ціха Блісне маланкай за ракой. І стане так прыемна дыхаць, Усюды свежасць і спакой... ЧэрвеньПрыемны сум бароўІ халадок крыніц-жывіц Сустрэне ранкам-сіваком Духмянай прыгаршняй суніц... Сярод бярозак маладых, П’янкі, густы маліны водар Птушыны спеў ласкавы ***Халаднаваты ранак на пакосахУстае духмяны, увесь у росах. А над вадою табунамі Сівымі коціць туманамі. Скубе гарлачык і лазняк Качыны вёрткі маладняк. Ускідаюць хвалі шчупакі Над плынню соннае ракі. Дубоў зялёныя чупрыны Маланак захавалі кпіны, І дорыць бераг старыка Прыемны подых свежака. Журчыць змялеўшая пратока, Стажкі адметныя навокал... У ласкавых промнях ліпеньскае ранне, З чароўнай Прыпяццю спатканне... Раніца на ПрыпяціЧырвань сонца абудзіла ранак,Палахліва пазіраюць жаўрукі. Паляванне першае-сняданак Іх прывабіў да карміліцы-ракі. Зіхацяць расіначак каралі, А рака, яна і ў ноч не спала, То бяжыць рупліва, важна, прама, А магчыма, ужо яна не тая, Ветрыкам узніме дружна хвалі Прыпяць — прыгажуня, не нап’юся Тут такі спакой і асалода, Дзякую табе за гэты ранак, РанакЯкое неба раніцою!..Усход ажыў у малінавым агні, А захад там, за Прыпяццю-ракою, Хавае ноч у карчы балотняй цішыні. Клубамі сцелюць туманы, Блішчаць люстэркам раніцою Стаю, затойваю дыханне, На пакосеУзыдзе месячык маўкліва,Жыццёвых ніў асвеціць шыр, А ў ноч на Прыпяці руплівай Сярпом нырне ў халодны вір... Прачнецца ранак, увесь у росах, Гамоніць лёгкі ветрык шпарка ЖнівеньЖнівень... Лета заканчэнне...Стала Прыпяці цячэнне І павольным, і лагодным, Цішыня на люстры водным. Пах гаркотны асаковы Па-над выспай сцеле новай, Рэчка моцна абмялела І пад рэдкай хмаркай белай Мо хвіліну цень блукае, У поўдзень сонца прыпякае... Бераг жоўтага пяску Цісне болей на раку. Захад ледзьве багрыць неба, Адпачынак сонцу трэба... Цэлу ночку перад Спасам Знічкі бегаюць нязгасна... Жнівень... Летнія турботы... Нахіліліся над плотам Спелых яблыкаў чароды, Водар іх, п’янкі заўсёды, Дыхаць узнімае грудзі, Душу асалодай будзіць. І вітаюць цуда-мроі, Сэрца каб занепакоіць... ***У лесе дожджык шамаціцьІ дрыжыкі ў лісцінках, Дзе срэбрам раптам заблішчыць У тонкіх павуцінках, Дзе мох ажывіць малады, Узбудзіць лесу свежы пах ... У лесе дожджык шамаціць, Развітанне з летам... Лета ўраз адусюль адыйшло,Сумны кліч жаўруковы пад хмарамі. Пагляджу ў далячынь, за сяло... Верх прыкмеціў асіннік пажарамі. Ніткі сівых лятунь-павуцін За ігліцу ялінак учапіліся. Пах самотны дубовых ялін А пад імі грыбкі нарадзіліся. Адшумелі дажджы цеплынёй, Кожны дзень халаднейшыя росы. Стужкі жоўтыя ветрык удзень Уплятае бярозкам у косы. Прыпяць плыні не круціць глыбей, А прасуе шырэйшыя плёсы. І карчы ў самоце, журбе, Дзе стажкі абступілі пакосы... ***Сонца ўвысь раніцою спяшаецца,Цісне холад да долу траву. Дзе асіннік агнём абсыпаецца, І бярозкам жаўцень у галаву. Ветрык у поўдзень ускрайкамі гойсае, Узніме лісце, зварушыць пясок. Вербы ветліва хвалямі-косамі Падаюць жаўрукам галасок. ***Ноч учапілася за лозыШэрых хмар касматай грывай, Мыюць дожджыкавы слёзы Беразняк стары ляніва. Трусіць ветрык працавіты Хутка ранак, бо на золку Над прыбраным сумным полем Дзе ўлетку на балотах ВосеньПавісае над лесам маркота,Дух грыбны ля замшэлага пня. На лісцінках бяроз пазалота, Ніжэй хмаркі густыя штодня. Хвойнік вецце трымае бадзёра, Асыпаецца лісце да долу, Зноў губляецца верасень у хмарах... ***Прыбраўся клён...Святочны, маляўнічны і чароўны, І казачны, і прыгажосці поўны. Жартуе лісцем з ветрыкам бадзёра. Зялёным быў яшчэ ўчора... ***Шэпча клёнік агнём залацістым,Ва ўбранні стаіць урачыстым. Балем цішы і смутку ён, Карагодам з лісточкаў стракатых Сустракае на сонца багатых Вераніцу кастрычніцкіх дзён... Ад малочнай сырой прыгажосці ***Чароўнае лясоў убранне...Халоднае лісцінак хваляванне... Расінак-кропінак на сонцы ззянне — Прыроды з восенню спатканне... Клубіцы шэрых туманоў, Дарога доўгая ізноў У вырай падгадованых буслоў, Іх развітальнае ўранку клякатанне. Раніца ў кастрычнікуСустракая кастрычнік сівыПадмарозкам і сонечным раннем, І лясоў урачыстым убраннем, І гаркотай пасохлай травы. Чырвань украпіла шапкі асін, Гусі дружна гукаюць у адлёт Восеньскі ранакСрэбраныя ніці павуцінАдсвяціў кастрычнікавы ранак. Кліча ў дарогу жаўруковы клін, Чырвань абсыпаецца з галін — Цішыня рабінавых маланак. У маркоце хваль адлюстравання Час прыйшоў тае пары тужлівай, Дзесьці марасейка-дожджык ***Ціш... Зіма... Палескі ранак...Снег ад зорак зіхаціць. Пачынаецца світанак, Каб вяскоўцаў абудзіць. Раніцою яшчэ мароз Злёгку твар кранае. Безліч удзень ягоных слёз Са страхі сцякае. Лёд люстэркам падхапіў Сонечны праменьчык І заззяў, як запаліў Ад яго агеньчык. Вечарэе... Ходзіць змрок, Сонца спаць кладзецца. У шыбах вокнаў лёд-лядок Ва узор бярэцца. Паміж сосенак, бяроз Цемра завіхаецца, Тут, напэўна, сам Мароз Ад вясны хаваецца... Прыцярусіць свежачок Ночкаю сцяжынкі, І адсвеціць месячок Срэбныя іскрынкі. Па лясам і балатам Сакавік спяшаецца, Дзень які ці два, а там І зіма канчаецца... Студзеньскі надвячоракЗіма... У шэрані махрыстымУсё наваколле, як у сне, Дубкі-браткі ў полі чыстым Прыціхлі з думкай аб вясне. Снег зіхаціць і срэбрам рэжа, Вычварны студзеньскі малюнак Зіма... Бясконцая і злая, Сакавіцкі снегПрыляцелі гусіУ сакавіцкі снег, З-пад старое вольхі Ручаёк пабег... Катахі паселі Па вярбы галлю, Будзе чым у весну Напаіць раллю. Гаспадар руплівы Сочыць пільным вокам — Залатыя нівы Будуць тут навокал. Рыхтавацца трэба Хутка да сяўбы, Але сыпле з неба Новыя гурбы. Зноў зіма лютуе, Ёй няма пакут, Пакрывае снегам Хвойнік і раку. Хопіць, ўгаманіся, Ужо пара заснуць. Сонейка, прачніся І пачні вясну!.. ***На Палессі зіма... Адзінота...Патанаюць стажкі ў вадзе, І снягоў пад карчамі бялота, І не ўбачыш нікога нідзе... Туманы вербалоз абступілі, Прыпяць тоіць чароўныя сны, Крыгаходу бадзёрыя сілы Беражэ да пачатку вясны... Заміргалі вячэрнія зоры, Шэрань кутае блёскам карчы, І марозіць у вокнах узоры Месячок, заступіўшы ўначы... Дні начам сакавіцкія роўня, Мокнуць кулікі ў страсе. Ветрык хмаркі цяплейшыя з поўдня Заўтра, мабыць, ужо прынясе... ***Незлічоныя дні зімовыя,Снег трымаецца ўвесь сакавік, А палескі наш край не прывык На жартоўныя здрады вясновыя. І таму каля змерзлай ракі І адзначыла ў след берагі Прыйдзе дзень — непаўторны, вясновы, ***Зіма вярнулася ў сакавіку,Уранку снег іскрыцца... Гляджу на змерзлую раку, Пара, напэўна, шчупаку Ужо аднерасціцца. Спяваюць першыя шпакі, Гняце бадзёры халадок Губляе ночкі сакавік, ЦнаЦякла сярод балот палескіх,Сярод лугоў і пералескаў Прыгожая рачулка Цна. Гублялася між вёскамі яна. Вясною моцна не злавалася, Жаўцела чараўніца-лотаць, Жывілісь шчырыя палеткі Да сена ў Люк людзей вазіла, Быў з юхай лепшы адпачынак Увосень сілу набірала, А потым ціха замірала ...Ды што тут людзі нарабілі! — І бачу я такую з’яву: Хто загубіў ваду такую, І назаўсёды застанецца Родныя сцежкіРодныя сцежкі да домуБосыя ногі тапталі. Жыта ў снапы запляталі Матчыны рукі, змяталі Стылыя росы да долу. Вішня вітала ля плота Зранку туманы ўставалі Часта ў думках вяртаю Усё, як і раней...Сонейка высвечвае зранкуЧысціню-блакіт нябёс. У роздуме стаю на ганку... Лес хваёвы нібыта падрос. Пасталелі, узняліся клёны, Іншую дарогу прыняла рака, Адбівае жыта мне паклоны Пад напорам ветра-свежака. Пазнаю: усё той спявае птах І гукае-балаболіць рэха, Кветак не змяніўся пах, Як раней дымок узыйшоў над стрэхай. Пад вясёлкай сохне шлях гасцінны І абапал зелянее чарада дубкоў. Гэта сэрцу родныя мясціны, Незабыўны край палешукоў. ***Апоўдні касматыя пасмы дажджуВясёлкаю стужак ў касу падвяжу. Пралесак блакітных бярэмак збяру І разам з вясною табе падару. Адпіўшы глыток беразовага соку, Тут вецер вітае бярозку-гарэзу, Шпакі цягнуць зранку вясёлыя песні... Жанчыне ў сакавікуДазволь са святам веснавымПавіншаваць цябе сягоння. Няхай завеяў сівы дым Развеецца на гонях. Няхай духмяны першы квет Няхай раптоўна ветрык зноў Ледзь цёплы сонечны прамень |
|