Альманах “Лунінецкая муза” № 27

Сцяпан Нефідовіч
Спеў берасцянкі

Музыка зімы

Музыка зімы

Дзень i вечар бушавала завея: дзьмухаў парывiсты вецер, нёс мiльёны сняжынак, кружыў iх, завiваў то ў пасмы, то ў косы; раўняў равы i разоры, а ў зацiшках клаўся ў сумёты ды ў сугробы. І ўвесь вечар чулася музыка гэтай замецi: вызвоньвалi правады, шугацелi тонкiя галiнкi дрэў i кустоў, гулi больш тоўстыя галiны, а сухi быльнёг i травы падсвiствалi на тоненькiх свiстульках.

Пад ранак завiруха стамiлася i заснула. А ранкам па вясковай вулiцы пачаўся рух. Нехта першы, грузны мужчына, парушыў цалiк:

— Хрук-хрук, хрук-хрук...

За iм — хтосьцi больш малады:

— Хрум-хрум, хрум-хрум...

А вось пара дзяўчат:

— Рып-рып, чысь-чысь, рып-рып, чысь-чысь...

Следам — конь, запрэжаны ў санi... На белым снезе, як на чыстым аркушы паперы, пiсалiся сляды — ноты зiмовай дарогi, i гукi — ноты цiхага зiмовага дня. І музыка ўчарашняй мяцелiцы, i музыка сённяшняга дня — першыя старонкi доўгай зiмовай сiмфонii.

Хараство першага снегу

Увесь дзень i ўсю ноч iшоў негусты снег. Прыгожа падалi сняжынкi. А калi веяў вецер, снег ладзiў карагод. Пад ранак усё зацiхла. Навокал ляжаў малады пушысты снег; пасвятлелi палi, лугi, дарогi. Будынкi апранулi снежныя шапкi. Хвойныя дрэвы — таксама.

Уваходжу ў лес i не пазнаю знаёмыя мясцiны: у лесе, як i ў полi, роўна, зямля пакрыта чароўным белым абрусам. У маладым сасоннiку — пераўтварэнне: нiбы якiсьцi ўмелы скульптар наладзiў «выстаўку» снежных фiгурак, наваяў — i чаго там толькi не разгледзiш!

А навокал глухая цiшыня. Як у тым вершы: «I лягла цiшыня ў бары за гарой, каб галiнка адна хоць махнула сабой». Нават птушкi замоўклi: нi стуку дзятла, нi пiску сiнiц — мо i яны любуюцца хараством першага снегу.

Хмурны месяц

Прыйшоў снежань — прыгнаў зіму, заснежыў у паветры. I хоць убраў зямлю бялюткiм покрывам, але на вулiцы не светла, бо снежань — самы скупы на фарбы.

Пакрытая снегам зямля толькi падкрэслiвае шэрасць дрэў, кустоў, агароджы. Нават лес, што вiднеецца за вёскай, i той выступае цёмнай шчарбатай грабёнкай. I хоць лёгкая пялёначка бялёсага туману прыкрыла лясную сцяну, шэрасць засталася. Вось увайшоў бы ў той лес, а там гэтак жа шэра, панура, няўтульна.

Iдзеш па дарозе, прыглядаешся, каб не ўпасцi, а пад нагамi — бель, аж вочы стамляюцца; глянеш убок — адна шэрасць, зноў-такi на вочы дзейнiчае.

Хутчэй бы за 22 чысло “перавалiла”: пойдзе дзень на прыбытак, узмоцняцца маразы — праяснiцца неба, заззяе сонца, толькi тады зiма зайграе шматлiкiмi колерамі.

Маладзічок

Трэцi дзень у прыродзе панавала бязладдзе: то галалёдзiла, то крыху падмарожвала, то церушыў сняжок.

— “Няўстойлiвае надвор’е” — гэта так кажуць звычайна сiноптыкi. На самой жа справе — гэта вайна пагоды. Якраз змена квадры. Стары месяц — ён сiлу мае: пагоду ўстанаўлiвае, пры iм найбольш неба яснае. Ён нават прылiвамi марскiмi валодае. Во! А маладзiчок што? Бяссiльны ў гэтым свеце. Нiхто яго не слухае, таму i разлад iдзе, — паяснiў мне Рыгоравiч, мой стары калега. — Не цяпер, то заўтра народзiцца месячык.

А ён нарадзiўся цяпер. Паказаўся раннiм вечарам. На захадзе, высока над гарызонтам, у невялiкiм светлым разрыве хмар вузкай долечкай апельсiна. Некаторы час месячык глядзеў на нас светлым сярпочкам, але хмара, што напаўзала на яго, спачатку лёгкай хмурынкай ахутала, як дзiця ў пялёнкi, а потым i зусiм закрыла.

Пазней яшчэ разоў пару маладзiчок вынырываў на хмарныя прагалiны i зноў хаваўся. Потым знiк. Але ў гэты вечар усё-такi даў свету знаць, што ён нарадзiўся.

У свеце сярэбранага святла

Я прывык бачыць лес днём, але на гэты раз сталася так, што затрымаўся да цямна. Дрэвы, якiя днём былi звычайнымi, увечары здавалiся велiканамi. У прасветы мiж аголенымi галiнамi лiлося месячнае святло, i снег, нават у ценi лесу, адлiваў шэра-белым водсветам.

Месяц, бы серабрысты лiхтар, падсвечваў мне дарожку. Яе тонкая стужка вiлася мiж дрэў i ў хуткiм часе вывела на паляну. Паляна — як серабрыстае возера, абнесенае шэрай лясной канвой, i з гэтай шэрасцi асаблiва выдзялялiся пышныя кроны сосен. Пад лёгкiм ветрам яны ледзь прыкметна калыхалiся, шапталiся. І было такое ўражанне, быццам дрэвы здзяйсняюць нейкi начны рытуальны танец; ценi таксама рухаліся, скакалi. З непрывычкi рабiлася крышку страшнавата. І падумалася: заўсёды ў жыцці месяц для мяне быў як сiмвал кахання, рамантыкi i прыгажосцi. Дык чаго ж жахацца?

Спынiўся на той паляне, угледзеўся ў неба, у карагод месяца з зоркамi i заўважыў: як прыгожа ўсё зямное! — мне здаецца, яшчэ пакуль ні адзiн мастак не змог перадаць гэтую прыгажосць, бо яна сапраўдная, ад Бога.

Вадзяны гармонічак

Iду з балота. Спераду — канава, пакрытая лёдам. Лёд, хоць i не тоўсты, але, бачу, моцны, таму вырашыў перайсцi на той бераг. Ступiў некалькi крокаў i застыў: чуецца музыка. Прыслухаўся — пад лёдам. Гляджу, пад лёдам булькоча вада, там коцяцца, пералiваюцца белыя пузыры паветра, i там жа — музыка. Не булькоча, а iграе, як гармонiчак. Нагнуўся. Недзе каля самых ног наiгрывае, а дзе — не магу заўважыць. Стаў на каленi, прыслухаўся. Іграе хораша, прыемна.

Музыку розных iнструментаў чуў, але каб вада iграла... Там, дзе выразней чуецца, стукнуў абцасам. Лёд надламаўся, асеў. Уцiхла i музыка. Я асцярожна выняў той кавалак лёду, агледзеў, а на нiжнiм баку мноства тоненькiх пласцiначак, як тыя медныя галаснiчкi ў гармонiку. Гэта так вадой вытачыла. А iграла паветра, што патокам сачылася з вадой пад лёдам. Я паставiў iльдзiнку на месца, але музыкi не было. Шкада. Я сапсаваў вадзяны гармонiчак, як дзiця цацку, у якой хацела спазнаць тайну ўстройства.

Аўтар

На верх старонкі